Ngụy biện

Ngụy biện là việc sử dụng các lập luận một cách sai lầm, không hợp lý, cố ý vi phạm các quy tắc logic trong suy luận. Một lý luận ngụy biện có thể có ý lừa đảo bằng cách làm cho sự việc có vẻ tốt hơn so với thực tế. Một số ngụy biện cố ý để nhằm mục đích thao tác, đánh lạc hướng người nghe, người đọc, làm cho họ nhầm tưởng cái sai là đúng và cái đúng là sai. Những sai lầm không cố ý trong suy luận do ẩu tả, thiếu hiểu biết được gọi là ngộ biện.

Các loại ngụy biện

Aristotle là người đầu tiên hệ thống hóa các lỗi logic vào một danh sách, để có thể bác bỏ luận điểm của đối thủ như là một cách để giành chiến thắng một cuộc tranh cãi. Văn kiện " Sophistical Refutations" (De Sophisticis Elenchis) của Aristotle xác định mười ba loại ngụy biện. Các nhà logic học về sau này xác định thêm hàng chục loại ngụy biện khác nữa.

--------@@@--------
Ngụy biện "Khái quát hóa vội vã" (Hasty Generalization)
Chỉ dùng ví dụ cho vài trường hợp nhỏ để khái quát hóa cho cộng đồng. Mẫu S được lấy từ dân cư P. Mẫu S là một phần rất nhỏ trong dân P. Kết luận C được rút ra từ mẫu S.

Tuật nguỵ biện này có thể thấy trong các phóng sự, các status truyền thông xã hội hiện nay. Kịch bản thường là: Dẫn chiếu Nhân vật A xấu, Nhân vật B có một vài đặc điểm cùng loại với nhân vật A. Kết luận đưa ra Nhân vật B cũng xấu như A.

------------@@@----------
Ngụy biện lợi dụng cảm xúc (appeal to emotion)
Dùng các từ ngữ cảm tính để đánh vào cảm xúc, tâm lý của người đối thoại hay khán giả để giành được sự đồng thuận cho luận điểm.
" X phải là sự thật. Hãy tưởng tượng nó sẽ buồn như thế nào nếu nó không đúng sự thật."

Thuật ngụy biện này được dùng rất phổ biến trong truyền thông xã hội ở ta hiện nay, lướt qua những bài viết có hàng nghìn share, sẽ thấy cảm xúc "sợ hãi" thường được dùng để đưa ra kết luận khiến đám đông ùa vào ủng hộ một cách không suy nghĩ như "Đánh chết nó đi" mặc dù ngay cả người viết không biết đánh chết ai và liệu kết luận có phải sự thật không?

------------@@@----------
Ngụy biện kết luận vội vã (jumping to conclusions)

Loại ngụy biện đưa ra vài dữ kiện, nhận định không đầy đủ và đi đến kết luận vội vã, thiếu logic, thiếu chính xác.

Loại này trong truyền thông xã hội thường có thời gian đọc ngắn, người đọc thậm chí còn chưa kịp đọc dữ kiện, phân tích dữ kiện để nhận ra đúng sai.

------------------------------
Bài viết sử dụng kiến thức từ Wikipedia.

Anh em có thể đọc và nhận ra 3 lỗi tư duy này trong thực tiễn, tránh bị dắt mũi như một bầy cừu trước đám đông.

(Xem thêm lối tư duy logic để vượt qua nguỵ biện.)

Hiệu ứng đám đông, bầy đàn, anh hùng bàn phím là biểu hiện của hiện tượng bị dẫn dắt này. Chỉ cần thả vào đám đông đàn cừu một con cừu đen, và sau đó dẫn dắt những con cừu đen là bạn dắt được cả bầy cừu